مقدمه
در جامعه ایرانی بارها دیده‌ایم که روابط عاطفی یا حتی جنسی در محیط‌هایی مثل دانشگاه یا محل کار شکل می‌گیرند. این موضوع تنها نتیجه‌ی «زیاد کنار هم بودن» نیست، بلکه ریشه در روانشناسی اجتماعی، فرهنگ و شرایط خاص جامعه ما دارد. در این مقاله بررسی می‌کنیم چرا چنین اتفاقی می‌افتد و چرا نباید همه روابط خود را محدود به یک محیط کنیم.
نزدیکی و تکرار: چرا جذابیت بیشتر می‌شود؟
طبق اصل Mere Exposure Effect، تکرار دیدار با یک فرد باعث افزایش حس آشنایی و حتی جذابیت می‌شود.
در ایران، به دلیل محدودیت در فضاهای عمومی مختلط، دانشگاه و محیط کار به تنها بسترهای نزدیک برای تعامل زن و مرد تبدیل می‌شوند. این نزدیکی ناگزیر زمینه را برای شکل‌گیری روابط فراهم می‌کند.
اشتراکات و همدلی روانی
دانشجویان و همکاران معمولاً دغدغه‌های مشابهی دارند:
- فشار تحصیلی یا شغلی
- نگرانی‌های آینده
- علاقه‌مندی‌های مشترک علمی یا کاری
این اشتراکات باعث ایجاد حس «درک شدن» می‌شود. در فرهنگ ایرانی، که روابط آزاد و متنوع کمترند، این حس اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
کمبود فضاهای ارتباطی خارج از دانشگاه و کار
در جوامع غربی، افراد از طریق کافه‌ها، انجمن‌ها یا اپلیکیشن‌های دوستی آشنا می‌شوند.
اما در ایران، محدودیت فرهنگی و اجتماعی باعث می‌شود که بسیاری از جوانان دانشگاه را مهم‌ترین مکان برای ایجاد روابط بدانند. همین امر دانشگاه یا محل کار را به «کانون اصلی تجربه‌های عاطفی» تبدیل می‌کند.
نیازهای روانی: تعلق و صمیمیت
براساس نظریه Baumeister & Leary (1995)، انسان نیاز به تعلق داشتن و صمیمیت دارد.
در فرهنگ ما که اغلب روابط اجتماعی محدود به خانواده یا دوستان قدیمی است، افراد در محیط جدید به دنبال پر کردن خلأهای روانی خود می‌گردند. این نیاز می‌تواند هم به روابط دوستانه سالم و هم به روابط عاطفی یا جنسی منجر شود.
فشار هنجاری و قضاوت دیگران
در ایران، اهمیت نگاه اطرافیان بسیار پررنگ است.
دانشجویان یا کارمندان وقتی می‌بینند همسالانشان وارد رابطه شده‌اند، ممکن است احساس عقب‌ماندگی کنند و تحت فشار روانی به رابطه‌ای وارد شوند که آمادگی‌اش را ندارند.
تحقیقات جهانی هم نشان می‌دهند ادراک هنجارهای گروهی یکی از قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های رفتارهای جنسی است (Lewis et al., 2012).
وقتی رابطه به سمت جنسی شدن می‌رسد
به دلیل نبود آموزش جنسی در ایران، روابط عاطفی دانشگاهی یا کاری گاهی سریع به سمت رابطه جنسی پیش می‌رود. نبود آگاهی درباره مرزها و رضایت متقابل می‌تواند احساس گناه، اضطراب یا افت تحصیلی و شغلی به همراه داشته باشد.
چرا روابط در یک محیط می‌تواند آسیب‌زا باشد؟
- تداخل نقش‌ها: رابطه عاطفی روی همکاری علمی یا کاری اثر می‌گذارد.
- وابستگی بیش از حد: پایان رابطه می‌تواند حضور روزانه در همان محیط را دشوار کند.
- محدود شدن دایره روابط: فرد فرصت شناخت افراد متنوع در محیط‌های دیگر را از دست می‌دهد.
- قضاوت اجتماعی: خبر رابطه‌ها سریع پخش می‌شود و ممکن است بر وجهه فرد تأثیر منفی بگذارد.
نتیجه‌گیری: گسترش روابط سالم فراتر از یک محیط
دانشگاه یا محل کار باید فضایی برای رشد علمی، شغلی و اجتماعی سالم باشد، نه تنها مرکز تمام نیازهای عاطفی و جنسی.
تمرکز بیش از حد روی روابط در یک محیط، فرد را در یک حباب محدود قرار می‌دهد.
بهتر است:
- شبکه‌های اجتماعی متنوعی بسازیم.
- نیازهای عاطفی، دوستانه و سرگرمی را در محیط‌های مختلف جست‌وجو کنیم.
- بین نقش‌ها تمایز قائل شویم: هم‌کلاسی، همکار و شریک عاطفی نقش‌های جداگانه‌اند.
در نهایت، اشتباه بزرگ این است که همه روابطمان را به یک محیط محدود کنیم. سلامت روانی و رشد فردی زمانی تضمین می‌شود که گستردگی و تعادل در روابط داشته باشیم.
منابع :
- Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong. Psychological Bulletin.
- Lewis, M. A., et al. (2012). Misperceptions of peer sexual behavior. Journal of Sex Research.
- SHRM Research: Workplace romances.
- Verywellmind: Proximity Principle in Psychology.
- PMC: Social motivations for college hookups.
دیدگاه خود را بنویسید